Terugblik bijeenkomst NGSZ – NISZ ‘De balans tussen beschermen en actief meedoen’

Op 5 oktober 2023 organiseerden het NGSZ en het NISZ gezamenlijk een succesvolle bijeenkomst over het thema ‘De balans tussen beschermen en actief meedoen’. Op deze goed bezochte middag gingen twee inleiders en twee referenten met elkaar in gesprek over de toekomst van het sociale zekerheidsstelsel en de spanningen die in het huidige stelsel ontstaan tussen inkomensbescherming aan de ene kant en het bevorderen van arbeidsparticipatie aan de andere kant.

Na de opening door Romke van der Veen, voorzitter van het NISZ, en Marjolein ten Hoonte, voorzitter van het NGSZ, werd de aftrap van de middag verzorgd door Irmgard Borghouts, bijzonder hoogleraar HRM en Sociale Zekerheid verbonden aan Tilburg University. Zij ging in op activering en meedoen van werkenden en uitkeringsgerechtigden en presenteerde resultaten van haar onderzoek naar transities op de arbeidsmarkt, bv. van werk naar werk wanneer mensen hun baan dreigen te verliezen en van inactiviteit naar werk voor kwetsbare groepen zoals mensen met een arbeidsbeperking. Ze gaf mee dat 1) voor een goed functionerende, inclusieve arbeidsmarkt een goed samenspel noodzakelijk is tussen overheid, werkgever en individu, 2) de arbeidsmarkt beter functioneert als mensen willen, kunnen en de gelegenheid krijgen om te bewegen op de arbeidsmarkt. Om te durven bewegen zijn nieuwe zekerheden nodig, die geboden kunnen worden door de overheid en werkgevers. Een inclusieve arbeidsmarkt vraagt daarom om een multidisciplinaire visie, zowel in onderzoek, als in beleid en praktijk en 3) aan het werk komen belangrijk is, maar ook dat mensen kunnen blijven participeren. Naast inkomensbescherming, herstel en re-integratie dient meer aandacht te zijn voor preventie in het sociale zekerheidsstelsel.

Vervolgens reageerde Nardy Beckers, gemeentesecretaris in Horst aan de Maas, hierop vanuit haar ervaringen. Ze schetste de moeilijkheden die ons complexe stelsel vaak opwerpt en die actief meedoen juist ontmoedigen zo niet onmogelijk maken. Ze legde hierbij nadruk op het centraal stellen van de mensen voor wie de regelingen bedoeld zijn.

In het tweede deel van de middag lag de focus op het beschermen van mensen en het garanderen van bestaanszekerheid. Godfried Engbersen is hoogleraar Algemene sociologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en daarnaast voorzitter van de Commissie Sociaal Minimum. Hij presenteerde de resultaten van het rapport 'Een zeker bestaan. Naar een toekomstbestending stelsel van het sociaal minimum'. De commissie heeft hiervoor als meetmethode de budgetmethode gehanteerd, uitgevoerd door het Nibud, en is niet uitgegaan van een beleidsmatig minimum. De conclusie is dat een forse verhoging van het sociaal minimum nodig is om te voorkomen dat de komende jaren veel mensen in de knel komen. Juist ook voor gezinnen met kinderen moet er meer ondersteuning komen om kinderarmoede te bestrijden.

Judith Duveen, directeur Werkbedrijf UWV, gaf in haar reactie aan de genoemde knelpunten te herkennen. Zij haalde voorbeelden aan van mensen die gebruik maken van financiële regelingen die niet gecombineerd kunnen worden wat leidt tot hoge terugvorderingen omdat verschillende overheidsinstanties niet van elkaar weten wie welke vergoedingen ontvangt. Ze gaf aan dat er hard gewerkt wordt aan zo veel mogelijk verbeteringen binnen het huidige stelsel, maar ook dat er nog een lange weg te gaan is.

Aansluitend was er ruimte voor vragen zoals de mogelijke rol van een basisinkomen in het sociale zekerheidsstelsel en de vergelijking met andere Europese landen en wat we van hun ervaringen kunnen leren. De geanimeerde discussie werd vervolgens voortgezet onder het genot van een borrel en het was prettig om weer fysiek bij elkaar te zijn nadat bijeenkomsten de afgelopen jaren door corona alleen digitaal plaatsvonden.